Ήταν Ιούλιος του 2019 όταν ένα δημοσίευμα της De Telegraaf συνέδεε την ποδηλατική ομάδα Jumbo-Visma με τα συμπληρώματα κετονών (κετόνες), ενώ αναφορές ήθελαν τις Quick-Step και Sky (η τελευταία αρνήθηκε ότι έκανε χρήση των σκευασμάτων πίσω στο 2015) να έχουν χρησιμοποιήσει συμπληρώματα κετονών καταφέρνοντας μεγάλες επιτυχίες.
Η Ολλανδία στο επίκεντρο
Η Ολλανδική Jumbo-Visma, βασιζόμενη στο γεγονός ότι οι κετόνες και τα σκευάσματα που τις περιέχουν θεωρούνται διαιτητικό συμπλήρωμα και δεν περιλαμβάνονται στη λίστα απαγορευμένων ουσιών της WADA παραδέχεται ανοιχτά ότι τα παρέχει σε όσους αθλητές της επιθυμούν και μάλιστα, λόγω της ελλιπούς βιβλιογραφίας πάνω στη χρήση τους, διεξάγει τη δική της έρευνα.
Από την άλλη, ο πρόεδρος του ολλανδικού οργανισμού αντιντόπινγκ, Herman Ram, δηλώνει πως νιώθει «άβολα» με τη χρήση κετονών από την Jumbo-Visma. Όπως δήλωσε στην De Limburger το αμφιλεγόμενο συμπλήρωμα υπάρχει μέσα σε μια γκρίζα περιοχή των κανονισμών και η επίσημη θέση του οργανισμού είναι να μην χρησιμοποιείται.
Η επίσης ολλανδική DSM (πρώην Sunweb) απέχει ανοιχτά από τη χρήση τους, με τον γιατρό της ομάδας να δηλώνει ότι «επειδή γνωρίζουμε ακόμη λίγα σχετικά με το αντίκτυπο της χρήσης συμπληρωμάτων κετόνης, είτε πρόκειται για αντίκτυπο στην αθλητική απόδοση είτε για αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία, οι αθλητές της ομάδας μας δεν χρησιμοποιούν στα συγκεκριμένα σκευάσματα».
Η αποκάλυψη σε σχέση με τις κετόνες
Σύμφωνα με τον Kieran Clarke, τον Βρετανό επιστήμονα που εφηύρε το συμπλήρωμα κετόνης, πάνω από έξι ομάδες χρησιμοποιούσαν κετόνες ως συμπλήρωμα διατροφής κατά τη διάρκεια του Γύρου Γαλλίας του 2018. Εάν κάτι τέτοιο αληθεύει, φαίνεται πως οι ομάδες κρατάνε ακόμη και σήμερα κλειστά τα χαρτιά τους αναφορικά με αυτό τον νέο «μαγικό ζωμό».
Οι κετόνες και η προέλευσή τους
Όλοι λίγο πολύ έχουμε ακούσει για την κετογονική δίαιτα, άλλοι ίσως την έχουν ακούσει ως δίαιτα Άτκινς, αν και η ιδέα του Αμερικανού καρδιολόγου δεν πατάει ακριβώς πάνω στην χνάρια της γνωστής από την Αρχαία Ελλάδα κετογονικής διατροφής. Πρόκειται για δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, επαρκή πρωτεΐνη και χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, η οποία στην ιατρική χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της ανθεκτικής στα φάρμακα επιληψίας στα παιδιά. Η δίαιτα αναγκάζει το σώμα να καίει λίπη παρά υδατάνθρακες, μέσω των κετονοσωμάτων.
Τι είναι τα κετονοσώματα
Τα κετονοσώματα είναι παραπροϊόντα του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων, όταν αυτά διασπώνται στο ήπαρ για να δώσουν ενέργεια σε περιπτώσεις έλλειψης υδατανθράκων. Αυτά είναι το ακετοξικό, το β-υδροξυβουτυρικό και η ακετόνη. Το ακετυοξικό και το β-υδροξυβουτυρικό χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση ως καύσιμα από την καρδιά και τον νεφρικό φλοιό, ενώ σε περιπτώσεις ανάγκης, ο εγκέφαλος μπορεί να χρησιμοποιήσει για πηγή ενέργειας τα κετονοσώματα. Τα κετονοσώματα παράγονται από το ακέτυλο-CoA στα μιτοχόνδρια των κυττάρων του ήπατος όταν υπάρχει έλλειψη υδατανθράκων και η παραγωγή ενέργειας γίνεται από τα λιπαρά οξέα. Σε περιπτώσεις έλλειψης υδατανθράκων, το οξαλοξικό οξύ είναι μειωμένο, καθώς χρησιμοποιείται για την παραγωγή γλυκόζης, και δεν επαρκεί για την είσοδο των ακέτυλο-CoA στο κύκλο του κιτρικού οξέος. Σε αυτή την περίπτωση το ακέτυλο-CoA εκτρέπεται σε άλλη μεταβολική οδό και τελικά οδηγεί στο σχηματισμό των κετονοσωμάτων.
Εξωγενής και ενδογενής κετόνες
Σύμφωνα με την παραπάνω αναφερόμενη διαδικασία, ο σχηματισμός κετονοσωμάτων στον οργανισμό ενδογενώς, απαιτεί την έλλειψη υδατανθράκων ως πηγή ενέργειας. Σε επίπεδο πρωταθλητισμού και δη σε αγωνίσματα όπως ο Γύρος Γαλλίας, που διεξάγονται σε βάθος 21 ημερών με κατανάλωση υπέρογκων ποσών ενέργειας, μια διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, της τάξης του 5%, θα καθιστούσε τους αθλητές ανίκανους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του αγώνα. Ιδιαίτερα σε προσπάθειες υψηλής έντασης, όπου ο οργανισμός στρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στους υδατάνθρακες ως πηγή ενέργειας, μια κετογονική δίαιτα θα ήταν καταστρεπτική.
Σε αυτό το σημείο είναι που έρχονται τα συμπληρώματα κετονών, τα οποία ποικίλουν σε τρόπο λήψης και δράσης, να αλλάξουν την καθορισμένη βιολογική διαδικασία του οργανισμού και να προάγουν την καύση λιπαρών οξέων αντί υδατανθράκων. Με αυτό τον τρόπο, οι πηγές υδατανθράκων παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, έτοιμες να χρησιμοποιηθούν στο τελικό στάδιο του αγώνα, όπου θα απαιτηθούν ιδιαίτερα έντονες προσπάθειες. Ταυτόχρονα, δίνουν στους αθλητές που χρησιμοποιούν τέτοια συμπληρώματα, ένα σώμα με χαμηλότερη σύσταση λίπους.
Κετόνες και απόδοση
Οι έρευνες που έχουν γίνει αναφορικά με την επίδραση των κετονών στην αθλητική απόδοση είναι ακόμα λίγες, με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να μην μπορούν να δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση για τις ιδιότητες αυτών των σκευασμάτων. Ταυτόχρονα, λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος στο οποίο είναι διαθέσιμα τα προϊόντα κετονών στην αγορά, καμία έρευνα δεν μπορεί να αποφανθεί για την επίδραση που αυτά έχουν στην υγεία του οργανισμού.
Πέτρος Γκαζώνης – cyclist, cycling coach myathlete.
